YAYIKLI

KÖYÜN TARİHÇESİ
Sözlü tarihimize göre ilk yerleşimin,anlatılan olay ve kişilere göre  tahminen 1540lı yıllar olarak bilinmektedir. Köyün kurucusunun Molla Yusuf diye bölgemizde adı geçen kişi olduğudur, Irak coğrafyasından bir husumetten dolayı annesi ve kardeşleri ile geldiği ve aslen evladı peygamberden olduğu (Zeynel Abidinin torunu) ve elinde Siyadet Beratı bulunduğu söylenmektedir. Bu bilgiler ışığında, Molla Yusufun Tilbiz  Delimehmetler bölgesine geldiği burada bir hana hizmetli olarak yerleştiği ve Osmanlı paşalarından birinin Diyarbekire gitmek için buradan geçtiğini ve bu hana uğradığını, han sahibinin bu önemli misafiri ağırlamak için telaşlandığını mahcup olmamak için ne yapması gerektiğini Molla Yusuf a yansıtır, Molla Yusuf telaşlanmaması gerektiğini en iyi şekilde ağırlayacaklarını söyler ve gidip kendisine ait olan kahve takımlarını çıkarır, ( o zamanlarda kahveyi kimse tanımazmış) han sahibi ne olduğunu anlamadan sadece seyreder. Molla Yusuf kahve takımlarını paşanın yanına götürür yanında kahveyi hazırlar ve ikram eder, bu durum karşısında şaşkınlığını ve memnuniyetini gizleyemeyen paşa han sahibine sorar; sen bu takımı nerden buldun nasıl edindin, Hancı; kahve takımının yanında çalıştırdığı hizmetlilere ait olduğunu söyler. Paşa bu takımın çok değerli olduğunu söyler ve kalkar yoluna gider.Bunu fırsat bilen Hancı Molla Yusufu çağırarak, hanı işletmenin artık kendisini çok yorduğunu isterlerse onlara bırakacağını karşılığında da kahve takımını istediğini söyler Molla Yusuf da hiç düşünmeden kabul eder. Aradan aylar geçmiştir Diyarbekire giden paşa tekrar bu istikameti kullanmış ve yine bu hana uğramıştır ama han sahibinin değiştiğini fark eder ve sorar Molla Yusufa eski han sahipleri nerede Molla Yusuf da paşanın ilk ziyaretinin sonrasını tek tek anlatır. Paşa duydukları karşısında üzülür ve ekler o takımın bu han gibi misli hanlar alacağını söyler ve sorar sizin elinize nasıl geçti belli ki köklü bir ailesiniz, Molla Yusufun annesi gidip Siyadet Beratını getirip gösterir bu durum karşısında daha çok üzülen paşa Molla Yusufun annesine Yusuf u Pa-i taht (Paytaht (Başkent ) a götürüp eğitim gördüreceğini söyler, alıp gider Paytaht da padişahın huzuruna çıkarılır, padişah, Siyadet Beratını görünce evladı peygamberden olma münasebeti ile nezaketten yerini gösterir.(Osmanlıda Padişahtan sonra en yüksek kademeli kişiler, evladı peygamberlerdir.) Molla Yusuf padişahım orası size ait, padişah ne istediğini sormuş Molla Yusuf da bana bulunduğum yerde bir hüküm verirseniz bu yeter, bunun üzerine padişah hükmünü verir. Buna göre  Ömerağa,Tilbiz, Delimehmetler, Ordu Çayırı,Yayıklı (çiftlik), Hekimhanın Molla İbrahim köyü (Doyran) dolayları Molla Yusufun yurtlarıdır ve kontrolündedir. Bu gün bile, halen Molla Yusufun yaptırdığı Zindan kalıntıları Delimehmetler de görülmektedir. Köyümüzün ilk yerleşim yerinin çütlük gavn (eski çiftlik ) diye adlandırılan yer olduğu şimdiki yerin 1,25 km doğusunda yer alan bu mevki büyük bir olasılıkla su sorunu yüzünden bir müddet sonra terk edilmiştir.ikinci yerleşim denemesi Asar Çayı kolu üzerinde şimdiki yerinin 1,50 km güneyinde kurulmuş ve uzun bir süre kalınmıştır, burada olduğu dönemlerde asar çiftliği(Harabeler) diye bilinmiştir. buranında zamanla yerinin kayması üçüncü yerleşim değişikliğini zorunlu hale getirmiştir. Şimdiki fiziki konumu itibari ile dört tepe arasına kurulu olan köyümüz Yayıklı (Çiftlik) 1954 yılında mezramız kızılkaya ile köy statüsüne kavuşmuş çevre köyleri Kışla, Asar,Hekimhanın Koşar (Halencek) köyü ile dostane ilişkilerini günümüze kadar taşımıştır.
Köydeki  Kabileler
 Köye Geldikleri Yer
 
Hüseyin Ağalar (Soyadı Deniz Olanlar)
 Molla Yusufun torunlarından ve Köyün yerlilerindendir.
 
Osman Ağalar (Soyadı Uçar olanlar)
 Molla Yusufun torunlarından ve Köyün yerlilerindendir.
 
Fattık Mestiler (Soyadı Öğüt olanlar)
 Tatkınıkın  Ordu çayırı mezrasından geldikleri bilinir Hüseyin ve Osman ağalarla akrabadırlar.
 
Emir hanlar (Soyadı Çatal olanlar)
 Kamerlerden geldikleri bilinir.
 
Drejan aşiretinden Kurdolar (Soyadı Ateş ve Kokargül olanlar)
 Kurdolar Yazıhan Gövük köyünden gelmişlerdir. Mezramız Kızılkayanın Tamamı Kurdolar dan oluşmuştur. kurdoların Saydolar kolu Osman ağalarla dayı yeğen ilişkisi vardır.
 
Hardiler (Soyadı Özfırat olanlar)
 Arapkir tarafından geldikleri bilinir.
 
Acem Oğulları(Soyadı Avşar olanlar)
 İran tarafından geldikleri bilinir.
 
Vallık Mıstıklar (Soyadı Kokargül Olanlar Saydolar la yeğendirler.
 Yazıhan Merkezden geldikleri bilinir.
 
Kamerler (Soyadı Ay olanlar)
 Kamerlerden gelmişlerdir.Osman ağalarla dayı yeğen ilişkileri vardır.
 
Soyadı Doğan olanlar
 Yazıhanın Boztepe  (Karaşatırlar) köyünden evlilik yolu ile köyümüze gelmişlerdir.
 
Avıklar (Soyadı Özer olanlar)
 Kamerlerden gelmişlerdir
 
Soyadı Demir olanlar
 Asıllarının Çerkez oldukları bilinir.
 
Kültürü
Kıyafetler
Yayıklıda kadın erkek kıyafetlerinde iki dönem vardır. Medeni kıyafetlerin kabulünden önce milli kıyafet hakimdi. Kadınlar; şalvar, üç peşli, entari giyer bele gümüş tokalı kemerler bağlarlardı. Başta altınlı fes ve al yazma veya puşu bulunurdu. Entari altına şalvar giyilirdi. Erkekler ise; şalvar , uzun koyun yününden yapılmış çorap, kara lastik, çarık, yakasız gömlek üzerine de ceket giyerlerdi. Başa puşu bağlarlardı. Daha sonraları sarık, fes, gibi giyecekler giyildi.Medeni giyimin kabulünden sonra, kadınlar fistan ve şalvar, erkekler pantolon ve ceket giydiler köşeli şapka kullanmaya başladılar.
Bugün her türlü modern kıyafetler giyilmekle birlikte özellikle yaşlı kadınlarda eski giyimin izlerine rastlamak mümkündür.
Yiyecekler
Arguvan  ve çevresinde bilinen yemekler genelde Yayıklıda da yapılır. Bulgurla yoğrulmuş etin misket şeklinde yuvarlanarak yapılan Analı kızlı düğünlerin geleneksel yemeğidir. Düğün ve mevlitlerde genellikle Un Helvası yapılır. Bayramlarda Sütlaç,Baklava ve Kadayıf yapmak adettir. Günlük olarak  yuğa (bazlama) ve ekşili  türü ekmekler tüketilir. İçi ıspanak türü sebzelerden hazırlanan ve sıcak sac üzerinde pişirilen katmer çok sevilir. Ayrıca yine iki sac arasında pişirilen ve bu pişirmenin ateşli külle yapıldığı kömbe (Kürt Böreği) önemli misafir ağırlama yemeğidir iç malzemesinde özellikle keklik eti kullanılır.  
Mâni
Birde köyümüzün hayatta olmayan yaşlılarından Mayre bibisi vardır. Üstün bir mani yeteneğine sahip olan Mayre bibinin söylemiş olduğu maniler Kürtçe olduğundan, maninin ruhu açısından çevirilerini yapmadık. Mayre bibi ile eş değer olan merhum İsmail Deniz vardır(Tağtik dayı) bunların söyledikleri maniler meşhurdur kırk yıl öncesi söyledikleri maniler halen köylülerimizce tebessümle hatırlanır söylenir. Köyümüzde Türkçe yaygın olarak
şu mani söylenir :

Karardı köz
Tükendi söz
Kalkın gidin siz
Yatağ biz
Hırsız sekiz
Biz dokuz
Elbet birin
Yakalarız.
Bu maninin aktarımını yapan merhume Sultan Uçar(Ğole jın)  şunları söylemiştir: zamanın birinde bir yerde tek başına yaşayan yaşlı bir kadın varmış, bir gece kadının evine hırsız gelmiş, kadın anlamış ama ne yapabilir ki bir kadın başına ve üstelik yaşlı, zeki kadın hemen bu durumu atlatacak bu maniyi söyler, bunu duyan hırsızlar valla bunlar bizden fazla deyip kaçmışlar.
Müzik ve Hikaye
Köyümüz de Arguvanın o genel bağlama ile çalıp söyleme kültürünün dışında çok iyi derecede kaval çalanları da vardır bunlardan Merhum Halit Kokargül ve Merhum Yusuf Demiri söyleye biliriz, öte yandan yine çok iyi ve engin bir hikaye bilgisi kapasitesine sahip Merhum Cafer Avşar Dayının hikayelerini de dinlemeyen yoktur.  

Sosyal Yapı
Yayıklıda toplum hayatı köyün kurulması ile başlamıştır. Aileler, uzun yıllar kalabalık çiftçi aileleri şeklinde gelenek ve göreneklerine bağlı, kazancın bir arada toplandığı ve aile büyüğü erkeğin aile reisi olarak aileyi yönettiği bir aile yapısı şeklinde sürmüştür. Halk uzun yıllar tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlamıştır. Kuruluşundan 1980li yıllara kadar tarım daha çok hayvan ve insan gücüne dayalı olarak yapılmıştır. Bu yüzden kalabalık çiftçi ailelerinde fazla bir dağılma olmamıştır. Ancak okuma-yazma oranının yükselmesi, okuyup çeşitli memuriyetlere girme, arazinin kalabalık ailelerin ihtiyacını karşılayamaması sonucu çeşitli yerlerde iş bularak köyden ayrılma, yurtdışına işçi olarak gitme gibi etkenler sonucu kalabalık aile tipleri yerini çekirdek aile (baba, anne ve çocuklar) tipine bırakmıştır.
1983de elektriğin gelmesi ,1991de telefonun gelmesi ve 1993de köy su şebekesinin yapılarak evlere su verilmeye başlanması, sosyal hayatı daha rahat yaşanır hale getirmiştir. 1985den itibaren televizyon yayınlarının izlenmeye başlanması kış aylarında toplanılıp  yapılan oda sohbetlerini bitirmiştir.1970 yılından itibaren yurtdışına işçi olarak gidenlerin izine dönüşlerinde ve yurtiçinde çeşitli okullarda okuyanların, memur olarak çalışanların izine gelişlerinde köye getirdikleri bir takım yenilikler de sosyal hayatı etkilemiştir. Gene bu yıllardan sonra 1970 ve 1980ler de tarımda makineleşme hızla artmaya başlamıştır.
Yayıklının çevre köylerine geçiş noktası olması, farklı kültür alışverişini barındırmış
bu da çevre ile ilişkilerini geliştirmiştir ve bir çok yeniliklerin çevre köylerden daha önce Yayıklıya girmesini sağlamıştır. İlk radyo 1940 yılında,  köye girmiştir.
İlkokullardan sonra diğer okullara giderek okuyanların sayısı çoğalmış ve çeşitli devlet kademelerinde memuriyet görevine girerek geçimlerini bu yolla sağlayanlar önemsenecek sayıya ulaşmıştır.

Kurumları
İçme Suyu Ve Kanalizasyon
1977 yılında YSEnin Kışla deresinden demir borularla getirilen ve köy merkezindeki çeşmeyle köyün faydasına sunulan su ilk baharda coşan asar çayının seli ile su boruları işlemez hale gelmiştir, uzun bir süre kuyu sularından idare edilmiş köye ikinci  su getirme denemesi  baz göl mevkiinde yapılmıştır ve uzun bir süre faydalanılmıştır, buradan gelen suyun tadının zamanla değişmesi (Mil Kokması) bu suyu kısıtlı alanlarda kullanmaya itmiştir . 1990lı yılların başında DSİ in Gavri zar (sarı taş) mevkiinde yapmış olduğu su deposu ile su ıslah edilip köyde ki her eve taksimi sağlanmıştır. Ama ne yazık ki mezramız Kızıltaş bundan faydalandırılamamış ve su sorunu bu güne kadar çözülememiştir. Kanalizasyon çalışması yapılmış fakat sonuçlandırılmamıştır.  
Elektrik
1983 yılında hizmete girmiş, bu tarihten sonra  sosyal hayat daha rahat yaşanır hale gelmiştir.  
Sağlık Ocağı
1970li yıllarda yapılmıştır. Sağlık ocağı dört daireli lojman binası ile birlikte köy merkezindedir. 1990 yılına kadar Yayıklı ve çevresine hizmet veren sağlık ocağı şu an kullanılmamaktadır.
Cami
1985 Yılına kadar hizmet veren eski okulumuz, yenisi yapıldıktan sonra eski okulumuzun merhum muhtar Reşit Ateş in girişimi ile gerekli izinler alınıp camiye çevrilmiş köylümüz hizmetine sunulmuştur. Eksikleri ile halen faaliyettedir.
Telefon
Her evde sabit telefon mevcuttur. GSM operatörlerine ait şebeke sorunu yaşanmaktadır, bizi ve çevre köylerimizi ilgilendiren bu sorun ilgili şirketlerde bir çok kez çözüm arayışımıza rağmen  sonuçsuz kalmıştır.
Ulaşım
Köye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup erişimi kolaylaştırmakla birlikte kış aylarında da ticaret yapma  olanağını kazandırmaktadır. Köyümüz Arguvana 10 Malatyaya 80 km dir.
Eğitim
Köyümüz de iki sınıflı ilköğretim okulu binası mevcuttur.  Ancak; taşımalı eğitime geçilmesi ile okulun faaliyeti de durmuştur. Oysa köyümüzde okuma yazma oranı çok yüksektir. Okur yazar olmayan yoktur. Son yıllarda yüksek öğretimde eğitim alan sayısı çoğaldığı gibi çeşitli meslek gruplarında da köylülerimiz temsil edilmektedir.
Köyümüzde yaygın olarak kullanılan ve Ahmet Turan Uçar tarafından bilgisi verilen dört işlemlerden çarpma için özel bir teknik uygulanır.
Buna göre;işlemleri yapabilmek için 5ler e kadar bilme şartı taşınmalıdır, yapılacak işlemler 6lar ,7ler,8ler,9lar ve 10lar ı kapsar.
1.Aşama;
Serçe Parmağı         6 Rakamını ifade eder
Yüzük Parmağı       7 Rakamını ifade eder
Orta Parmak            8 Rakamını ifade eder
İşaret Parmağı        9 Rakamını ifade eder
Baş Parmak           10 Rakamını ifade eder
2.Aşama;
çarpılması gereken rakamlar birbirlerine uç noktadan temas ettirilir. Temas eden parmaklar dahil aşağı kısımda kalan parmakların her birine 10 değer verilir;temas eden parmakların sadece yukarı kısımda kalan parmakları çarpılır ve bunlarla toplanıp sonuç bulunur.

Örnek : 8×7=56 işleminin sonuçsal ifadesine ulaşmak için.
parmakların birbirlerine temas ettirilen ve aşağıda kalan parmakların değeri için demiştik ki her birine 10 sayı vereceğiz buna göre işlemimizde 10+10+10+10+10=50 sonucuna ve temas ettirilen parmakların sadece yukarıda kalan parmakların çarpımında 3×2=6 sonucuna ulaşılır. Geriye kalan sadece bulunan iki değeri 50 ve 6 yı toplamak  50+6=56

İklimi
Doğu Anadolu’nun karasal iklimi üzerinde bulunan köyümüz coğrafi konumu itibariyle atma ve çevre köylerine  göre daha ılıman bir iklime sahiptir. Yağışlar ilk ve sonbahar aylarında görülür.  Yaz aylarında sıcaklık 36,5 derece en düşük ısı -5 derece olup, ortalama kar yağışlı gün sayısı 12’dir

Gölleri
Mağara Gölü : Köyün 1 km kuzey batısında yer alan bu göl adını sularını biriktirdiği mağaranın önünden alır. Göl alanı ortalama 100 m2 kadardır. Derinliği yer yer 3 ve 2 metre arasında değişir aynı zamanda alabalık türünün üç çeşidini barındırır. Asar çayı ve kaynak sularıyla beslenen mağara gölü baharla birlikte çevresinde görülmeye değer güzellikleri saklar . Köyün tarım ve ticarete dayalı meyve ağacı  sulamasına da büyük bir katkı sağlayan mağara gölü yaz aylarında seviyesinde büyük  alçalma olması, köy halkını büyük  sosyoekonomik sıkıntıya sokmakta ve köyden ayrılmaları körüklemektedir. Bu anlamda DSİin olumlu çabalarını beklemekteyiz.  

Geçim Kaynakları

Tarım
Köyün önemli gelir kaynaklarının genelini tarım teşkil eder. Tarım tarla tarımı şeklindedir. Çiftçilikle uğraşan aileler genellikle kendi arazilerini ekerler. Yeterli arazisi olmayanlar kira yoluyla da ekim yapmaktadır.Köy sınırları içerisinde takriben  6 bin dönüm ekilebilir tarım arazisi mevcuttur. Önceleri hayvan ve insan gücüyle yapılan tarım, 1970-1980 döneminden başlayarak hızla makineleşmeye başlamıştır. Bugün tarımla uğraşan ailelerde traktör ve diğer çiftçilik araçları mevcuttur. Köyde daha çok hububat ekimi yapılmaktadır. En çok Arpa ve Buğday üretilmektedir. Baklagillerden ise nohut yetiştirilmektedir. 1980-2000 arasındaki dönemde çok yaygın olarak yapılan kayısı üretimi su kıtlığı yüzünden bugün durma noktasındadır.  Bunlardan başka çiftçilerin kendi ihtiyacını karşılayacak miktarda, sebzecilik gibi küçük çapta tarım çalışmaları da yapılmaktadır.

Hayvancılık
Köy halkı tarım çalışmalarının yanında hayvan yetiştiriciliği de yapmaktadır. Hayvancılık genellikle bir ek gelir sağlamak ve kendi ihtiyacını karşılamak için yapılmaktadır. 1990lı yıllara kadar daha çok sürü hayvancılığı şeklinde koyun ve az miktarda keçi beslenirken şimdilerde inek ve kümes hayvanları belenmektedir, buna paralel olarak  inek besiciliği de yaygınlaşmıştır. Geçimini sadece hayvancılıkla sağlayan aileler de vardır bunlar eskiden sürülerini yaylalarımız olan ayranca ve yamaya götürürlerdi.

Doğal Bitki Örtüsü
Köyümüz arazisinin 3/4’ü  tarım sahası geriye kalan 1/4’ü de dağlık alandır. köyümüzde aslı ağaç türü meşedir. Bundan sonra yılgın ,kavak,söğüt ve kayısı gelir. Diğer ağaç türleri ise ceviz, elma, iğde ve ardıçtır. Köyümüz bölgesi topraklarının ana materyali killi, kumlu ve humuslu topraklardır. Toprak tipleri kahverengi orman toprakları ve alüvyon topraklarıdır.

Çalışma Hayatı
Köyümüzde sanayi ve ticaret hayatı fazla gelişmemiştir. Köyünden çalışmak amacıyla yurtiçi ve yurtdışına gidenler vardır. Yurtiçinde, köy dışına çalışmak için gidenleri memur ve işçiler oluşturmaktadır. Bunlardan en fazla gidilen il Malatya, İstanbul, Ankara ve Bursadır. Bugün özellikle köy dışına çıkanların sayısı köyde yaşayanların dört katına ulaşmıştır. Yurtdışına gidişler 1970 yılında başlamış ve bugüne kadar  yurtdışında 19 aile oluşmuştur; bunlardan henüz kesin dönüş yapan olmamıştır. Yurtdışında en çok gidilen ülke Almanya ve Fransadır.