Arğavun, Tahir ve Arguvan isimleri ile anılmıştır. Yöre halkı ise, yörede Erguvan denildiğini belirtmektedir. Yazılı kaynaklarda Arğavun ,Arguvan ve Erkovan kelimelerinin ne anlama geldiği konusunda herhangi bir bilgiye ulaşılamamıştır. Ancak yöre halkından kimilerine göre geçmişte burada erguvan çiçeğinin çok olmasından dolayı bu ismi almıştır. Kimilerine göre eskiden yörede arıcılık yapılırmış, yörede Arı kovanlarının çok olmasından dolayı yöreye Arıkovanı denilirmiş bu isim değişikliğe uğrayarak Arguvan olmuştur. Kimilerine göre ise Kovmak kelimesi yörede govmak şeklinde söylenir Er-govan ismi, erkek ve yiğit kovan anlamına gelmektedir. Kimilerine göre ise Orta Asya da Argunlar isminde bir Türk kavmi bulunmaktadır. Arguvan halkı bu kavimden ayrılmış ve Anadolu’ya gelen ilk Türk kavmidir. Argun ismi değişikliğe uğrayarak Arguvan olmuştur.

Hazma AKSÜT’ın Anadolu Aleviliğinin Sosyal ve Coğrafi Kökenleri isimli kitabında:

Arguvan’ın kaynaklarda rastlanan ilk adı Argous’tur.

Argaous ilk çağlarda Malatya yakınlarında bir kentti. Sözcüğün kökü Arga dır. Argaous ın sonundaki ous Helenleşme döneminde eklenmiştir.

Ous tükçedeki li ekinin karşılığıdır. Arga’nın anlamı üzerinde değişik olasılıklar vardır.

1-Luwi dilinde iki anlamı vardır.

a) Yukarı anlamındaki Barga ile bağlantılı olabilir

b) Sınır anlamındadır,

2- Eski Anadolu dilinde ışıldayan parlayan, ışıltı, parıltı, ak, gümüş anlamındadır. İlk çağın ünlü coğrafyacısı Amasyalı Strabon’a göre Erciyes dağının ilk çağlardaki adı Argaios idi ve hep karla kaplı olduğu için Işıltı pırıltı vb, anlamında bu ad takılmıştı. Süryani tarihçisi Ebül Ferec İbni-il İbri’nın onüçüncü yüzyılda yazdığı yapıtta Arguvan’ın adı Argaus tur. Arguvan İsminin Orta Asya’dakai Argon Türklerinden geldiği de söylentiler arasında bulunmaktadır.

Bu gün Arguvan kaza merkezinin bulunduğu yerin adı geçmişte Tahir olarak geçmektedir. Asıl Arguvan nahiyesinin bulunduğu bölge bu gün ki kaza merkezinin bulunduğu yerden başlayarak kuzeye doğru Yama dağlarının doruğuna kadar uzanan bölgedir.

Tahir ismi ise yazılı kaynaklara göre,

1-Temiz, pak
2-Abdest ve gusulü bozan şeylerden biri bulunmayan.
3-Türk müziğinde en eski makamlardan biri.
4-Erkek adı olarak kullanılmaktadır.

Arguvan Yöresinde Pavlikienlerin Yeri

Roma döneminin Arguvan tarihiyle ilgili en ilginç yönü, kuşkusuz Pavlikienlerdir. Pavlikienler, Malatyanın kuzeyindeki dağlarda göçebe olarak yaşayan, hayvancılıkla geçinen bir topluluktur. Pavlikienler etnik bir grup değil, dinsel bir gruptur. Mezhebe adını veren Pavlos (Paul), Arsamoustat yada Ermenistan Samosatı denilen ve Erzincan- Erzurum arasında yer alan bir kasaba da doğmuştur. Paulusçuluk, kendisinden daha önceki Marciona ya da Maniye bağlı akımlardan etkilenmiş bir Hristiyanlık Mezhebi idi. Pavlaki adına ilk kez 719 yılında rastlanıyor. Ancak bu tarihten önce de Pavlikienlerin varlığı düşünülebilir. Pavlikienlerin inançları Ortadoks Kilisesi inançlarından farklıdır. Ortadoks Rum Kilisesi, Paulün Maniheist bir kadından doğduğunu,dolayısıyla Katolik Kilisesi ile Pavlikienlerin aynı zamanda Maniheizmin etkisi altında bulunduğunu ileri sürmüştür.

Pavlikienler Meryemin kutsallığını inkar ile kırk günlük bazı yiyeceklerden perhiz biçimindeki Hıristiyan orucu ve onu izleyen bayramı da reddediyordu. Eucharisty Ayini ve Haç için kutsal bir tefsir vermişler. Katolik rahiplerini ve dinsel rütbelerini kabul etmemişlerdir. Din adamlarının ise öteki Hıristiyan din adamlarından giyiniş farkı yoktur.
Pavlikienler, iyilik ve kötülük güçlerinin savaşımına, ayrıca; günün birinde Göksel Pederin yeryüzündeki kötülüğü ve zulmü ortadan kaldırmak için bir kurtarıcı göndereceğine inanıyordu. İmparator Konstandin Kopronymus zamanında (741-775) devletçe korunmuş ve Trakyada oturmaları önerilmiştir. Bir olasılığa göre Pavlikienlerin bir bölümü Trakyaya göçmüş, Anadoluda kalanlar, yaklaşık 810 yılında Bizansın doğu sınırlarını korumakla görevlendirilmiştir. 7. yüzyılda , devletin Pavlikienlere yaklaşımı, kilisenin de etkisiyle değişmiş, Anadoluda kalan gruplar soykırıma tabi tutulmuştur.
Görüldüğü gibi mezhep, gerek Mehdi inancını, gerekse resmi dine aykırı inançlar taşıması nedeniyle Alevilikle inanç ve özellikle konum benzerliği taşımaktadır. Arguvan-Divriği-Hekimhan üçgeninde yer tutan Pavlikienler, yörenin Bizans komutanlarından Teodos Melisennosu öldürünce Bizans İmparatoru Mitcel III, İstanbuldan ordusuyla Malatya yöresine hareket eder. Cezalandırılacaklarını anlayan Pavlikienler, Arapların Malatya Emiri Ömere sığındılar. Ömer, Pavlikienleri Halife Vasıka gönderdi. Vasık, sığınmacılara Ermenistan sınırında toprak verdi. Halifenin buyruğu üzerine Pavlikienler Argaus (Arguvan) ile Divriğiye yerleştirildi. Buralarda şefleri Karbeasın yönetiminde Müslüman Araplarla Bizansa karşı başarılı savaşlar çıkaran pavlikienler, resmi dine muhalefetleri nedeniyle zaman zaman Bizans Devletince soykırıma tabi tutulmuşlardır.
856 yılında Bizans ordusu Pavlikienleri cezalandırmak için harekete geçti. Müslüman Araplar, Pavlikienler ve Ermenilerden oluşan üçlü ittifak, Bizans ordusuna karşı koyamadılar. Samsatı alan Bizans ordusu, Fırat vadisini izleyerek Arguvan yöresinden Divriğiye ulaştılar. Bizanslılar, yöreden yüz bin kişiyi tutsak alarak götürdüler.
Pavlikienler üzerine son yıllarda özellikle Avrupada birçok araştırma yapıldı. Tarihçiler, Pavlikienlerin 975 yılı civarında Balkanlara sürüldüğü noktasında görüş birliğindedir. Mezhebin Ermenileri de etkilediği, zamanla Niksar ve Ladike kadar yayıldığı görülmektedir. Divriğideki kale yıkıntılarından birisi Pavlikienlere aittir.
Balkanlara sürülen Pavlikienlerin, özellikle Bosnada tutunduğu, orada Bogomilizm mezhebini oluşturduğu, kesin olmamakla birlikte tarihçilerce savunulmaktadır. Pavlikienlerin Dersim halkının inançlarının kökenini etkilemesi gibi görüşlerde ortaya atılmıştır.

By Radyo Arguvan

Radyo Arguvan 2006 yılından beri aralıksız olarak yayın yapan ve Arguvan'ı ve Arguvan kültürünü tanıtmayı kendisine esas görev olarak gören Web Sitesidir. Radyo Arguvan adında anlaşılacağı üzere, Arguvan Türkülerinin yayınlandığı bir Radyo Sitesidir. Arguvan Türkülerinin yanında Halk Türküleri ve Özgürlük Türkülerinede yer vermektedir. Kültür ve Sanatta Halktan yana Tavır koymayı benimsemiştir.

  • https://radyo1.radyo-dinle.tc:7041
  • Radyo Arguvan