Pevlikanlılar Mani dininin bir alt koludur. Mani dini inancına göre madde ve ruhu temel alan bir ikicilik (düalizm) savunulur. Buna göre ruh tümüyle iyidir. Madde tümüyle kötüdür. İyilik ve kötülük birbirinden ayrı ve birbirinin tam karşıtı iki ilkedir. İyilik aydınlık, kötülük karanlıktır. İki ilke arasında bitmeyen bir kavga vardır. Bedensel tutkular; şehvet, açgözlülük, kin vb. şeytani unsurların kaynağıdır. İnsanlar aşk, iman yetkinlik, hikmet gibi erdemlerdir. Ruhu maddenin kötülüklerine karşı uyanık tutan dindir. İnsan ölünce ruhu adaletli yargıç’ın huzuruna çıkarılır.
762 yılında Uygur Türkleri tarafından resmen benimsendi. Orta Asya’da benimsenen mani dini daha sonra Roma topraklarındaki halkı etkileyince Hırıstiyan dini için tehlike olarak değerlendirildi. Çeşitli baskı yöntemleri uygulanmaya başlandı.
Roma döneminde Malatya’nın kuzeyindeki dağlık bölgede Hayvancılık yapan ve göçebe hayatı yaşayan Pevlikanlılar yaşamaktaydı. Pevlikanlılar etnik değil dinsel bir gruptur. Arguvan skylitzes’e göre Malatya emrinin yardımı ile Pevlükanlılar tarafından Divriği’den bile evvel kurulmuştur. Ancak 856 tarihinde Pevlükanlılar ıx. yy.da Anadoludaki tasvir-kırıcılık (İkona-kırıcılık) akımını benimseyen ve ikona yanlılarına Müslüman Araplarla birlikte hareket ettiler. Pevlükanların etkisiz kalmaları amacı ile Tekirdağ yöresine göç ettirildiler. Topluca Balkan Yarımadasından Bulgarlara karşı hudut bekçisi olarak yerleştirilmişlerdir. Daha sonra Balkanlarda Bogmail mezhebini kabul etmişlerdir.
9. Yüzyılda Pevlükanlara ait bir kilisenin Arguvan’da bulunduğu belirtilmekte ise de, bu gün böyle bir kilisenin nerede olduğu bilinmiyor. Ancak Çobandere Köyü ‘nün Harabe mevkiinde kilise kalıntıları mevcuttur. Pevlükanlara ait kilise bu olabilir.
Kaynak: Halil Yazgan
www.radyoarguvan.com için hazırlanmış ve düzenlenmiştır.