Herkes sanatçı, herkes derlemeci, herkes besteci !..
“ARGUVAN” YERİNE “SİVAS” DA NEYİN NESİ?

Arkadaşımız Hüseyin Şahin bir zamanlar bir yazı yazmış, yazıyı bana vererek, “Uygun bir zamanda yayınlarsan iyi olur” demişti.

Aslında sekiz yıl sonra da olsa konu güncelliğinde bir şey yitirmedi. Hala kasetlerde hem anonim türkülerde, hem de usta malı türkülerde “söz-müzik” hanesine başka adlar yazılarak halkımıza sunuluyor. Bu “üretkenlik” ile birlikte türkülerimiz özgün yapıları değişmiş olarak yeni kalıplarla-yorumlarla karşımıza çıkıyor.
Hüseyin’in dediği gibi, kimse çıkıp da “Ayıp yahu” demiyor.
Yazıyı olduğu gibi sunuyorum.

Herkes sanatçı!
Herkes derlemeci!
Herkes besteci!

Herkes sanatçı, herkes derlemeci, herkes besteci !.. Bunlara bu yolu açanların başında da televizyonlardaki türkü programları geliyor.
Tarih 7 Ekim 1997, yer Güneş TV, “Güneş Sofrası” adlı Türk Halk Müziği programı. Bu programda özellikle Arguvan türküleri işleniyor. Programda Bektaş UÇAR adlı bir sanatçı var. Hem bağlama çalıyor, hem de yöre türkülerini telefon bağlantılarıyla gelen izleyici istekleri doğrultusunda okuyor.
Bazen türkünün dizesini unutsa gerek, hemen başka bir türkünün dizesiyle ya da aklına gelen bir cümle ile tamamlıyor ve okumayı sürdürüyor. Her halde her dizenin başında ve sonunda “Aman ölem” diye bağırmayı “Arguvan Havası” olarak düşünüyor olacak ki ha bire okuyor…
Bir telefon geliyor; “Alo, beni tanıdın mı? Ben filan, daha…” Sanatçı tanımasa da tanıyacak, ayıp olur. Burada az çok herkes birbirini tanımalı gibi hissediyor olsa gerek, “tanıdım” diyor ve sıradaki türküyü ona ve TV izleyicilerine armağan ediyor.

Bu sırada sunucu soruyor:

“Bunlar senin mi Bektaş Aabey?”
“Benim abee, aha bu da benim.

Dereye indim de daş bulamadım
Bir yüzük yaptırdım gaş bulamadım
Boşayımış benim sana yandığım”

O anda sunucu da başıyla onaylıyor. Anonimleşmiş Arguvan havasının onun olduğunu tasdik edercesine…

Program böyle sürüp gidiyor bir zaman…

Ne demeli? Böyle örnekler çok. Hatta istekler öyle çok gelmiş olmalı ki, televizyonun telefonları bile kilitleniyor!.. Kimse çıkıp, “Kardeşim, ayıp yahu !” demiyor.

“Arguvan” Yerine “Sivas”

Mehmet Özcan’ın, “Bu Can Dardadır” adlı kasetine okuduğu ve sözü-müziği kendisine ait olduğu belirtilen türkünün sözlerine bir göz atalım.

Siyah saçın dolam dolam
Koynunda kurbanın olam
Eğer başka yar seversen
Bu ellerde nasıl duram
Arguvan yollarına
Çıkayım dağlarına
Bırak ben beni vuram
Ölüm gitmez zoruma

Selvi boylum dolan da gel
Bir bakışın ömre bedel
İkimizi ayırdı bak
Kör olası zalim kader
Bağlantı (*)

İlk dörtlük, Anadolu’nun birçok yerinde söylenen “Su da gelir” ayaklı mani türündeki türkülerdendir. Arguvan’da söyleniş biçimini örnek verelim.

Su da gelir dolam dolam
Yar ben sana kurban olam
Kız başındaki puşunun
Bir dolamı da ben olam (**)

Arguvan’da farklı bir söyleniş:

Yar saçların dolam dolam
Dolan da gel kurban olam
Başındaki mor puşunun
Bir dolamı da ben olam

İkinci dörtlük ise bir şarkının dörtlüğünü anımsatıyor. Sanırım bir zamanlar Zeki Müren okuyordu. “Ömre Bedel…”

Gelelim müziğe. Arguvan ağzı söyleyiş biçimini hızlandırdığınızda aynı müzik olduğunu göreceksiniz.

Bunlar işin “bir” yanı.
Bir de “diğer” yanı var…

Mehmet Özcan, 2001 yılında türküyü okuyunca kimsenin pek haberi olmuyor. 2002 yılında Selda okumak istiyor. Okumasına okuyor da, hani bağlantılarda “Arguvan yollarına” diye söyleniyor ya, onu “Sivas’ın yollarında” biçiminde okuyor.

Peki, bu nasıl olmuş dersiniz? Kulaktan duyduğumuza göre;

Selda’nın kasetini yapan Sivaslıymış, Arguvan yerine Sivas diye okunmasının da daha “uygun” olacağı ve dikkat çekeceği düşünülmüş, sonunda öyle de olmuş!..

Türkü oldukça dikkat çekti ve hala zaman zaman televizyonlarda, radyolarda Selda’nın sesinden dinliyoruz. Bizim Malatyalı bir sanatçı ise “Pütürge yollarına” diye okumuş.

Tam bu sıralarda arkadaşım Hüseyin Şahin ile Arguvan Türküleri kitabımızın hazırlıkları sürüyordu. Konuyu bir yere not etmiştim ve hatta değerlendirme bölümünde de kullanmayı düşündük. Ancak, o kadar çok konu vardı ki, sonraya bıraktık.

Konuya değinmesine değindik de, biraz az oldu.

Değiştirilmeye uygun (!) o kadar çok türkümüz var ki… Halkımız yüzyıllardır türküleri kendi yörelerine uyarlamak için oldukça çaba harcamış.

En iyisi gelin biraz da biz değiştirelim.
Nasıl mı?

“Erzurum çarşı pazar”.
Değiştirelim;
“Ankara çarşı pazar”.

Şunu da;
“Sivas ellerinde sazım çalınır”.
Değiştirelim;
“Tokat ellerinde sazım çalınır”.
Bir daha değiştirelim;
“Aydın ellerinde sazım çalınır”.

Az oldu, birkaç tane daha değiştirelim.
“Çanakkale içinde vurdular beni”.
Değiştirelim;
“Kastamonu içinde vurdular beni”.

Ya da;
“Çukurova içinde vurdular beni”.
Nasıl olsa kimse çıkıp da “Bu nasıl olur?” demiyor.

……………………
(*) Mehmet ÖZCAN: Bu Can Dardadır, K & A Prodüksiyon, İstanbul 2001, Ses
Kaseti, B/4.
(**) Hüseyin ŞAHİN – S. ÖZEROL Arguvan Türküleri/Halkbilimsel Bir
Araştırma Denemesi
Arguvan ve Köyleri Eğitim Kültür Vakfı Yay., İstanbul, 2004, S. 558 (TM:
344)

Süleyman ÖZEROL
Araştırmacı-Yazar
 

By Radyo Arguvan

Radyo Arguvan 2006 yılından beri aralıksız olarak yayın yapan ve Arguvan'ı ve Arguvan kültürünü tanıtmayı kendisine esas görev olarak gören Web Sitesidir. Radyo Arguvan adında anlaşılacağı üzere, Arguvan Türkülerinin yayınlandığı bir Radyo Sitesidir. Arguvan Türkülerinin yanında Halk Türküleri ve Özgürlük Türkülerinede yer vermektedir. Kültür ve Sanatta Halktan yana Tavır koymayı benimsemiştir.

  • https://radyo1.radyo-dinle.tc:7041
  • Radyo Arguvan